ΗΛΙΑΣ ΤΟΧΤΑΜΗΣ Ο ΡΟΥΣΟΣ

Καταγόμενος από αρχοντική οικογένεια με πολύ μεγάλη περιουσία, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει, τα γενέθλια χώματα αλλά και την οικογένεια του, την οποία ποτέ δεν ξανασυνάντησε, αναζητώντας καλύτερες συνθήκες ζωής

Με δυο φωτογραφίες, μοναδικό περιουσιακό στοιχείο, που η μία απεικόνιζε τη μητέρα του και η άλλη την οικογένειά του, ο Ηλίας Τοχταμής, εγκατέλειψε την πόλη του, στην Τσαρική Ρωσία και κυνηγημένος από το καθεστώς των Μπολσεβίκων, αναζήτησε καλύτερη τύχη στην Ελλάδα.

Τελειόφοιτος της γεωπονικής σχολής, ήρθε στο Ρέθυμνο, εργάστηκε σκληρά εφαρμόζοντας όλα όσα ήξερε και δίδαξε σε πολλούς Ρεθεμνιώτες, τον τρόπο καλλιέργειας του αμπελιού.

Εντάχθηκε πολύ γρήγορα στην Ρεθεμνιώτικη κοινωνία, παντρεύτηκε, την Καλλιόπη Βουρβαχάκη και απέκτησε πέντε παιδιά. Ο Ηλίας Τοχταμής ήταν έξυπνος, δραστήριος, μορφωμένος και πολύ αγαπητός σε όλους.

Όσοι τον θυμούνται, μιλούν γι’ αυτόν με τα καλύτερα λόγια.

Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΤΣΑΡΙΚΗ ΡΩΣΙΑ

Γεννημένος το 1906 στην Καράκουμπα της Μαριούπολης της Τσαρικής Ρωσίας από Ποντίους γονείς, ο Ηλίας Τοχταμής, μεγάλωσε μέσα στα πλούτη, αφού ο πατέρας του ήταν μεγάλος, γεωκτήμονας, σιτοπαραγωγός και έμπορος.

Εκείνη την εποχή τα αγόρια των καλών οικογενειών, γινόντουσαν, στρατιωτικοί ή γεωπόνοι. Ο Ηλίας επέλεξε το επάγγελμα του γεωπόνου, για να μπορεί να εργάζεται αλλά και να ελέγχει, τις τεράστιες περιουσίες του πατέρα του.

Όμως ήρθε η Ρωσική επανάσταση και τα πράγματα άλλαξαν, κυνηγήθηκε από το καθεστώς των Μπολσεβίκων κι αναγκάστηκε να ξεριζωθεί, αφήνοντας πίσω την οικογένεια του, που ποτέ δεν έμελε να ξανασυναντήσει.

Η αγάπη του πατέρα του, για το Ελληνικό στοιχείο είχε φανεί από πολύ νωρίς, αφού για πολλά χρόνια, προτού ξεσπάσει η Ρωσική επανάσταση, έστελνε στην Οδησσό, χρυσά ρούβλια, ως βοήθεια για την τότε σκλαβωμένη Ελλάδα και επέλεγε για συνεργάτες του, μόνο Έλληνες.

Έχοντας στο μυαλό του, τα λόγια του πατέρα του, που λίγο πριν ξεκινήσει για το ταξίδι του, του είπε «Παιδί μου μην πας μακριά. Να πας στην Ελλάδα, ώστε κάποια μέρα να ξανασμίξουμε…» πήρε το δρόμο για τα Δαρδανέλια. Εκεί όπως ο ίδιος διηγήθηκε αργότερα, είδε από μακριά, στρατοπεδευμένο ένα Ελληνικό σύνταγμα αναγνώρισε την Ελληνική σημαία, κι έσπευσε να συναντήσει τον επικεφαλής, ζητώντας του να καταταγεί, πράγμα βέβαια που δε γινόταν. Ο επικεφαλής ήταν Ρεθεμνιώτης από το Αμάρι, πράγμα που ίσως έκανε τον Ηλία να καταλήξει στο Ρέθυμνο. Ο Αμαριώτης στρατιωτικός, έδωσε χαρτιά στον Ηλία, που θα τον βοηθούσαν να περάσει τα σύνορα.

Ο ΕΡΧΟΜΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Περνώντας τα σύνορα, μετά την Αλεξανδρούπολη βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου κρατήθηκε για ένα διάστημα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης προσφύγων, χωρίς όμως να μπορούν να τον απελάσουν καθώς, ήταν από γονείς Ελληνικής καταγωγής. Αργότερα κατέβηκε στο Ρέθυμνο όπου έπιασε δουλειά στο καμίνι του Τσουρλάκη. Δεν έμεινε όμως πολύ καιρό κι έφυγε για την Πάτρα όπου και γράφτηκε σε σχολή, ενώ συγχρόνως εργάστηκε στο Μεσολόγγι, όπου προσβλήθηκε από ελονοσία. Πράγμα που επηρέασε την υγεία του.

Η ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ

Ο Ηλίας επέστρεψε στο Ρέθυμνο και αυτή τη φορά έμεινε μόνιμα.

Στην έρημη τότε περιοχή της σημερινής Καλλιθέας, πήρε ένα παλιό Τούρκικο χωράφι το ξεχέρσωσε το περιποιήθηκε και το φύτεψε αμπέλι. Εκεί έχτισε μόνος του και το πρώτο δικό του σπίτι. Πήρε χώμα και άχυρο και έφτιαξε πλάκες, που τις χρησιμοποίησε αντί για τούβλα, και με υπομονή ολοκλήρωσε το σπίτι που αργότερα ήταν γνωστό σαν το ξώσπιτο του Ηλία του Ρούσου. Το σπιτάκι αυτό βρισκόταν στο σημείο, που σήμερα είναι η γωνία Γ. Σαουνάτσου και Μ. Πορτάλιου. Την ίδια εποχή ξανάπιασε δουλειά στο καμίνι του Τσουρλάκη, που κατασκεύαζε τούβλα και κεραμίδια.

Η ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ

Ο Ηλίας ήταν έξυπνος δραστήριος και μορφωμένος άνθρωπος, μάλιστα μίλαγε άπταιστα πέντε γλώσσες. Ήθελε λοιπόν για σύντροφο της ζωής του, μια έξυπνη και μορφωμένη κοπέλα. Το ιδανικό ταίρι το βρήκε στο πρόσωπο μιας γειτονοπούλας του, της Καλλιόπης Βουρβαχάκη, κόρης του Νικολάκη Βουρβαχάκη, ο οποίος είχε μια βιοτεχνία στην σημερινή γωνία Κωνσταντινουπόλεως και Πορτάλιου, που έβαφε υφάσματα, τα οποία και χρησίμευαν για τη δημιουργία της Κρητικής ενδυμασίας (τις γνωστές κρητικές βράκες).

Η Καλλιόπη ήταν πολύ ξεχωριστή για την εποχή, στο μυαλό της είχε τη μόρφωση και όχι το γάμο. Μάλιστα αργότερα έπιασε δουλειά ως λογίστρια στην Ηλεκτρική και ήταν από τις πρώτες γυναίκες εργαζόμενες στο Ρέθυμνο. Η καλή ανατροφή όμως του Ηλία και η ευγένεια του, την έκανε ν’ αλλάξει γνώμη. Έτσι έστησαν το σπιτικό τους στο σημείο που ήταν η παλιά βιοτεχνία του πεθερού του, σήμερα οικία Χρήστου Τόκταμη. Από το γάμο αυτό, γεννήθηκαν πέντε παιδιά, ο Κλήμης, ο Χρήστος, ο Νίκος, η Κατίνα, και ο Γιώργος.

Ο ΦΙΛΟΣ ΤΟΥ Ο ΛΟΧΑΓΟΣ ΚΟΒΑΛΣΚΥ

Ο γνωστός σε όλους λοχαγός Κοβάλσκυ, είχε έρθει με το Ρωσικό στρατό στο Ρέθυμνο. Ήταν ο άνθρωπος που κατέβασε την Τούρκικη σημαία από το Τούρκικο διοικητήριο, και έδιωξε και την τελευταία φρουρά των Τούρκων από την Φορτέτζα. Ήταν πολύ καλός φίλος του Ηλία του Τοχταμή, και για να εδραιωθεί αυτή η φιλία ο εν λόγω λοχαγός, βάφτισε ένα από τα παιδιά του .

Οι δυο αυτοί άνδρες είχαν να πουν πολλά, αφού είχαν πολλά κοινά στοιχεία. Ήρθαν κι οι δύο από τη Ρωσία και εγκαταστάθηκαν στο Ρέθυμνο, αφού ξέσπασε η Ρωσική επανάσταση, είχαν κοινή μητρική γλώσσα και οι δύο παντρεύτηκαν Ρεθεμνιώτισσες, ο μεν Ηλίας την Καλλιόπη Βουρβαχάκη ο δε Κοβάλσκυ τη Μελπομένη Μουσούρου, και τέλος και οι δύο έμειναν μόνιμα στο Ρέθυμνο.

Ο Κοβάλσκυ εκείνη την εποχή είχε διοριστεί σαν μηχανικός στο δήμο και ήταν ο άνθρωπος που πρότεινε τον Ηλία, στον Τσουρλάκη για εργασία.

Η ΣΚΛΗΡΗ ΔΟΥΛΕΙΑ ΑΠΟΔΙΔΕΙ

Ο Ηλίας εργάστηκε σκληρά στη ζωή του, οι γνώσεις του γεωπόνου του επέτρεψαν όχι μόνο να εφαρμόσει αυτά που ήξερε, αλλά και να διδάξει στους Ρεθεμνιώτες εκτός από τον τρόπο καλλιέργειας και πράγματα πρωτόγνωρα, όπως τη χρήση της κόσας, ενός γεωργικού εργαλείου δηλαδή που χρησιμοποιούσαν οι δικοί του στα κτήματα τους στην Ουκρανία. Πρόκειται για ένα εργαλείο με τη μορφή τεράστιου δρεπανιού, που επέτρεπε στον αγρότη, να προχωρήσει τη δουλειά του πιο γρήγορα και πιο ξεκούραστα.

Πολύ γρήγορα εξελίχθηκε σ’ έναν καλό αμπελουργό και κρασοπαραγωγό, που «παρέδιδε» μαθήματα στους Ρεθεμνιώτες αγρότες, με αποτέλεσμα να γίνει αγαπητός σε όλους.

ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ Η ΚΗΦΙΣΙΑ

Μετά τη δουλειά, του άρεσε να ξεκουράζεται στο καφενείο του πεθερού του, που βρισκόταν, Κωνσταντινουπόλεως και Πορτάλιου γωνία εκεί που είναι η σημερινή «Ανακύκλωση». Στο καφενείο αυτό πολύ συχνά, οργανώνονταν γλέντια και χοροί, με το σύστημα να φέρνει ο κάθε ένας από το σπίτι του ότι είχε και ότι μπορούσε και να διασκεδάζουν όλοι μαζί. Στο καφενείο αυτό πολύ συχνά συζητούσε με τους φίλους του, το πόσο ήθελε να επισκεφτεί την οικογένειά του στην Ουκρανία, πράγμα που δυστυχώς δεν κατάφερε.

Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΜΕΙΝΕΙ ΠΙΣΩ

Τα πράγματα εκεί ήταν δύσκολα. Μετά τη Ρωσική επανάσταση άλλαξαν όλα ακόμα και το όνομα της πόλης, από Καράκουμπα που λέγονταν πριν μετονομάστηκε σε Κράσναγια Πολιάνα που σημαίνει Κόκκινη πεδιάδα.

Η οικογένεια του Ηλία έχασε όλη της την περιουσία και η ζωή δυσκόλεψε πολύ.

Ο Ηλίας είχε επικοινωνία με τον πατέρα του, μέχρι το 1932 με αλληλογραφία.

Αξίζει να προσθέσουμε εδώ, ότι ο πατέρας του, του έστελνε Γαλλικά βιβλία, που αφορούσαν την καλλιέργεια του αμπελιού.

Όμως αυτή η επικοινωνία κόπηκε απότομα αφού ο πατέρας του εξορίστηκε στην Σιβηρία όπου και πέθανε. Ενώ ο αδελφός του, μετακόμισε στην πόλη Καζάν στο Βόλγα όπου και παρέμεινε. Πέρασαν πάρα πολλά χρόνια, περισσότερα από 50 έως οι απόγονοι πια της οικογένειας να ξανασυναντηθούν.